Zarówno sukcesy, jak i porażki mają znaczący wpływ na samopoczucie psychiczne uczniów i uczennic w szkole. W przypadku niepowodzenia młodzi ludzie doświadczają negatywnych emocji. Jeśli ich udziałem staje się zwycięstwo, wówczas towarzyszą im pozytywne odczucia. Można jednak odnieść wrażenie, że w przestrzeni edukacyjnej wciąż za mało uwagi poświęca się na celebrowanie zwycięstw. Niestety więcej czasu oraz energii pochłaniają niepowodzenia dzieci i młodzieży, a uczniowie są częściej karani niż nagradzani.
Dział: Klasa i ja
Jak przygotować najmłodsze pokolenie do świata, który jest nieprzewidywalny, w którym zmiany dokonują się w tempie nanosekundy? W jakie kompetencje wyposażyć dzieci, by ze świadomością i z odwagą wkraczały w dorosłość? Pokolenie Alfa to najmłodsza obecnie generacja, urodzona w latach 2010–2025. Raporty mówią, że „Alfy” będą dorastać w świecie epidemii samotności oraz przyspieszających zmian klimatycznych, a przełom technologiczny związany z dynamicznym rozwojem sztucznej inteligencji zmieni nieodwracalnie rynek pracy.
Rok szkolny w pełni. Mamy listopad, styczeń, a może już marzec... Życie klasowe toczy się swoim rytmem. Czasem burzliwie, czasem leniwie. Uczennice i uczniowie znają już się dobrze, wykształciły się role w grupie. Ktoś jest liderem, ktoś „duszą towarzystwa”. Uczniowie funkcjonują w formie „klasowej stabilizacji”, aż tu nagle pojawia się ONA/ON. Ktoś nowy. Wchodzi do klasy. Nieznany. Nieodgadniony. Kim zająć się najpierw? Nowym uczniem czy klasą? I jak w tej sytuacji zadbać o potrzeby wszystkich?
„Dialog w szkole to okazja, by zobaczyć rzeczywistość oczami uczniów. Dla mnie – nauczycielki – to było jak poznanie klasy na nowo. Prowadząc dialog, dowiedziałam się, że uczniowie mają zupełnie inne spojrzenie na świat niż my dorośli. Zaskoczyło mnie, jak trafne i dojrzałe potrafią być ich refleksje” – uczestniczka programu Kurs na Odporność, Szkoła z Klasą.
Są w szkole momenty, kiedy czuję, że moja praca to nie tylko lekcje, oceny i plany wynikowe. To przede wszystkim sztuka rozmowy i szukania wspólnego języka z tymi, którzy znają moich uczniów od pierwszego uśmiechu – z ich rodzicami. Rada rodziców, zebrania, wymiany e-maili, szybkie rozmowy na korytarzu – to wszystko tworzy niewidzialną sieć, która potrafi albo unieść dziecko w stronę sukcesu, albo, jeśli jest zbyt słaba, pozwolić mu się zagubić.
Nie licząc dwóch przerw macierzyńskich, od początku pracy w szkole zawsze pełniłam funkcję wychowawcy klasowego. W tym roku szkolnym mój zespół wychowawczy jest już w klasie 8. Przez te ostatnie cztery lata mój zespół bardzo się zmienił zarówno w sensie liczebnym, jak i mentalnym. Uczniowie przychodzili, potem odchodzili (niektórzy wrócili do Ukrainy, inni przeprowadzili się w inne miejsce). U niektórych pojawiły się poważne problemy, które wymagały mojej interwencji i wsparcia, a jeszcze inni dojrzeli i określili swoje cele. Dla mnie więc to kolejny rok kontynuacji naszych wspólnych działań. Jednak dla wielu nauczycieli rozpoczęcie nowego roku szkolnego to moment, w którym stają przed wyzwaniem zbudowania klasy od podstaw. Nowa grupa uczniów, nowe relacje, oczekiwania, potrzeby i obowiązki – to czas intensywnej pracy, ale też ogromnej szansy na stworzenie dobrego klimatu wychowawczego, który może przynieść pozytywne efekty przez cały rok.
Współczesna szkoła nie jest już jedynie miejscem przekazywania wiedzy i realizacji podstawy programowej. W dobie dynamicznych przemian społecznych, technologicznych i kulturowych placówka edukacyjna musi pełnić znacznie szerszą funkcję. Obecna szkoła powinna tworzyć środowisko wspierające wszechstronny rozwój dziecka – zarówno intelektualny, jak i emocjonalny, społeczny, etyczny czy obywatelski.
Autyzm to nie tylko wyzwanie. To także inny sposób postrzegania świata – wyjątkowy, nieszablonowy, często głęboko analityczny lub intensywnie zmysłowy. Dziecko w spektrum może dostrzegać szczegóły, które umykają większości z nas – jak symetria liści na drzewie, drobne zmiany tonu głosu czy rytmiczne wzory w szumie deszczu. Inne z kolei może fascynować się rozkładem jazdy pociągów, mapami, kodowaniem lub budową maszyn, przeżywając to z ogromnym zaangażowaniem i radością. Dla jednych dzieci kluczowy będzie świat obrazów i kolorów – potrafią godzinami rysować, układać grafiki czy eksperymentować z aplikacjami graficznymi, a dla innych zmysłowy komfort (zapach, tekstura, dźwięk) jest tym, co determinuje relacje z otoczeniem.
Praca z młodzieżą w wieku 14–18 lat to jedno z najbardziej wymagających, ale i najbardziej znaczących zadań wychowawczych. Uczniowie w tym wieku balansują na granicy między dzieciństwem a dorosłością – poszukują tożsamości, budują relacje, kwestionują autorytety, próbują samodzielności, a jednocześnie bardzo potrzebują struktury, akceptacji i bezpieczeństwa. Codzienna rzeczywistość edukacyjna (presja ocen, zmiany systemowe, stres egzaminacyjny, relacje rówieśnicze i cyfrowe rozproszenie) sprawia, że uczniowie często funkcjonują w stanie wewnętrznego napięcia, przemęczenia albo... nudy. Jednym z najskuteczniejszych sposobów wsparcia ich rozwoju emocjonalnego i społecznego jest świadome korzystanie z energizerów i wyciszaczy – krótkich interwencji, które pomagają odzyskać równowagę, pobudzić kreatywność, wyciszyć umysł albo zbudować poczucie wspólnoty w klasie. W poniższym tekście przedstawiono propozycje nowoczesnych aktywności, rekomendacje aplikacji i stron oraz konkretne pomysły na pracę z młodzieżą szkolną. Wszystko po to, by pomóc uczniom (i sobie) lepiej funkcjonować w przestrzeni edukacyjnej – nie tylko skutecznie, ale też z uważnością i empatią.
Praca z dziećmi (czy jako nauczyciel, czy wychowawca) to nie tylko przekazywanie wiedzy i umiejętności, ale także zwracanie uwagi na poziom pobudzenia uczniów i proponowanie ćwiczeń, które będą w stanie wyregulować te kwestie. Jest to bardzo istotne zwłaszcza w sytuacji, kiedy w grupie coraz więcej dzieci ma opinie lub orzeczenia i przejawia różnorodne trudności. Jednocześnie należy mieć świadomość, że coraz większym problemem staje się utrzymanie odpowiedniego poziomu koncentracji przez dzieci czy skupienie się na wykonywanych zadaniach, co wpływa na konieczność proponowania ciekawszych aktywności, wprowadzania przerw śródlekcyjnych czy proponowania ćwiczeń, których głównym celem będzie relaksacja, żeby łatwiej było uczniom zapamiętać jak najwięcej informacji z zajęć. Będzie to z olbrzymią korzyścią dla wszystkich uczestników procesu edukacyjnego. Dlatego w tym materiale pochylimy się właśnie nad praktycznymi rozwiązaniami i przeanalizujemy ćwiczenia, które łatwo wprowadzić na lekcjach, a które jednocześnie są skuteczne.