Dialog – jak poprzez rozmowę wzmacniać klasową społeczność?

W Fundacji Szkoła z Klasą często korzystamy z metody dialogu, któ­­ra otwiera uczniów i uczennice na rozmowę, pozwala się lepiej poznać i budować relacje. W programie Kurs na Odporność, Szkoła z Klasą1 wraz z nauczycielami i nauczycielkami wprowadzamy elementy dialogu, aby rozmawiać z młodymi ludźmi o tym, co czują, z jakimi wyzwaniami się mierzą i przez to wspierać ich odporność psychiczną. W innym, nowym programie – Zdrowie z Klasą2 – rozmawiając, pogłębiamy u młodych rozumienie tematu ich zdrowia oraz wypracowujemy wspólnie z nimi prozdrowotne nawyki. 

Z doświadczenia naszego oraz uczestników i uczestniczek programu wiemy, że ta metoda wywraca nieco tradycyjne podejście do nauczania w szkole. Z jej pomocą nie przekazujemy wiedzy, nie dzielimy się naszą ekspertyzą, doświadczeniem, a po prostu słuchamy uważnie, z zaciekawieniem i otwartością. W dialogu chodzi o spotkanie w rozmowie, w którym nie szukamy racji, nie oceniamy, nie doradzamy na siłę. Słuchamy, aby zrozumieć, a nie po to, by odpowiedzieć. Zastosowanie takiej formy komunikacji sprawia, że klasa staje się wspólnotą, a każdy jej członek może poczuć się wysłuchany i ważny. Do takiego użycia metody dialogu serdecznie zachęcamy. 

Dialog – metoda prosta, ale niełatwa 

Może wydawać się, że dialog to szkolna codzienność. Lekcje wychowawcze, przerwy, zajęcia pozalekcyjne, konsultacje to czas, kiedy jesteśmy w stałym kontakcie i towarzyszy nam rozmowa. Jednakże, zgodnie z naszym podejściem, dialog nie służy dawaniu rad, szukaniu kompromisu, przekonywaniu. Jego celem jest poznanie – otwarcie na drugiego człowieka, jego historię i podejście bez oceniania, racjonalizowania, tłumaczenia i wyjaśniania. W dialogu nie stajemy po przeciwnych stronach, brak w nim adwersarzy i sojuszników, ale jest za to opowieść o emocjach, potrzebach, wartościach tworzona z poziomu komunikatu JA. Według Izy Meyzy, członkini zarządu i ekspertki Fundacji Szkoła z Klasą, ta metoda dla nauczyciela jest prosta, ale bywa niełatwa. Prosta, bo wychowawca nie potrzebuje skomplikowanych narzędzi, aby ją wprowadzić. Wystarczą mu odpowiednio zbudowane pytania, umiejętność słuchania i uważność. Niełatwa, gdyż potrzeba w jej trakcie dużo cierpliwości, rezygnacji z roli wszystkowiedzącego eksperta – dorosłego z większym doświadczeniem życiowym, a przede wszystkim odejście od pokusy oceniania. Ważne jest otwarcie na perspektywę ucznia, która czasem może nas zaskoczyć albo nawet przynieść trudne emocje.

Dialog – dlaczego warto?

Na lekcjach wychowawczych często „rozpakowujemy” tematy, które zajmują naszą klasową społeczność i tu właśnie metoda dialogu może pomóc poznać perspektywę klasy i każdego, i każdej z osobna. Zaproszenie do wspólnej rozmowy, podczas której nauczyciel wychodzi ze swojej roli eksperta lub doradcy, a zaczyna po prostu słuchać, to dobry początek budowania bezpiecznej przestrzeni w klasie – miejsca, w którym każdy może wyrazić siebie, być wysłuchanym i nie ocenianym.

Jak wynika z doświadczeń nauczycieli i nauczycielek w naszych programach, zaproszeni do rozmowy młodzi ludzie, którzy mogą mówić o sobie, o swoim życiu, przemyśleniach i są traktowani poważnie, budują swoje poczucie sprawczości i wiarę w siebie. Z kolei nauczyciele używający tej metody zaczynają lepiej rozumieć perspektywę młodych ludzi. I choć dialog przebudowuje lekko szkolną hierarchię – uczniowie stają się ekspertami od własnego życia, potrzeb i uczuć, a nauczyciel ich zwyczajnie słucha, to takie podejście buduje zaufanie i bliskość, a przede wszystkim wzmacnia odporność psychiczną. Bycie wysłuchanym to fundament zdrowia i dobrych relacji. Dobra rozmowa daje więc szansę na przełamanie bierności i sprawia, że nasza społeczność jest bardziej otwarta.

Przygotowanie do dialogu – zacznij od siebie

Nie da się wejść w dobry dialog z całą klasą z marszu, bez przygotowania. To znaczy można, ale czy na pewno zaprowadzi nas tam, gdzie chcemy dotrzeć, do otwartej poznawczo rozmowy? W Fundacji Szkoła z Klasą polecamy wszystkich decydującym się na dialog odpowiednie przygotowanie. Na początek warto zauważyć i przyznać przed sobą, że w roli nau...