Ćwiczenia z klasą

Koncentracja jest umiejętnością utrzymywa­nia uwagi przez dziec­ko na jednym konkret­nym bodźcu lub zadaniu przez pe­­wien określony czas. Skupienie natomiast jest rozumiane potocznie jako gotowość do wykonania pracy umysłowej bez rozpraszania się, mimo że w otoczeniu pojawiają się inne bodźce. Obie te funkcje zalicza się do funkcji wykonawczych mózgu. 
Ich rozwój ma miejsce przez całe dzieciństwo i jest bardzo mocno związany z:

• dojrzewaniem płatów czołowych,
• regulacją emocji,
• rytmem snu i poziomem ak­­tyw­­ności fizycznej,
• środowiskiem społecznym i edu­­kacyjnym.
   

Należy zauważyć, że współcześnie dzieci mają znacznie skrócony czas koncentracji na zadaniu. Wynosi on ok. 10–20 minut, jeśli uczeń ma wokół siebie sprzyjające warunki. Wynika to m.in. z tego, że dzieci korzystają jednocześnie z wielu źródeł informacji i różnorodnych narzędzi, takich jak telefon czy komputer, i prowadzi to do tzw. fragmentaryzacji uwagi. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest to, że uczniowie zapamiętują zdecydowanie mniej na zajęciach i uczą się powierzchownie. Stąd też tak dużo osób ma obecnie problem z tym, aby wynosić jak najwięcej dla siebie z lekcji. Często konieczne staje się wykonywanie dodatkowej pracy w domu lub na korepetycjach. Co ważne, stajemy się coraz bardziej przebodźcowani i narażeni na szybkie zmiany bodźców, co oznacza, że znacznie obniża się wśród młodych ludzi (i nie tylko) tolerancja na nudę, a tym samym zmniejsza się zdolność do utrzymywania uwagi na mało atrakcyjnych bodźcach, np. na nauce (zwłaszcza takich rzeczy, które nie mieszczą się w obszarze zainteresowań danego ucznia). Pamiętajmy też o tym, że dzieci niechętnie będą podejmowały wysiłek poznawczy, bo jest to męczące. 

Dlatego ważne jest, aby zadbać o doskonalenie koncentracji i skupienia na zajęciach. Na samym początku trzeba zdawać sobie sprawę z kilku istotnych rzeczy. Po pierwsze, nie można oczekiwać, że dzieci będą w pełni skupione na omawianych zagadnieniach przez 45 minut. Obecnie zmiany aktywności powinny następować co ok. 15–20 minut. Warto również wprowadzać na zajęciach ćwiczenia, których celem będzie wspieranie funkcji wykonawczych. Świetnie sprawdzają się tutaj labirynty, układanki, zadania logiczne czy sekwencyjne. Będą one przynosiły wiele korzyści, zwłaszcza kiedy połączy się je z ruchem i rytmem. Rolą wychowawcy powinno też być uczenie dzieci świadomego odpoczynku, który nie będzie opierał się tylko i wyłącznie na spędzaniu czasu z komputerem lub telefonem. 
Kilka ćwiczeń, które będą poprawiały skupienie i koncentrację u uczniów:

1. Zabawa w lustro. Dzieci dobierają się parami i stają naprzeciwko siebie. Zadaniem jednego z nich jest pokazywanie pewnych póz, a drugiego – naśladowanie, żeby wyglądało to dokładnie tak samo, jak odbicie w lustrze. Po upływie określonego czasu (np. minuta) następuje zamiana.
    
2. Głuchy telefon. To ćwiczenie można wykonać na kilka sposób. Po pierwsze, standardowo – tak jak pewnie wielu z Was pamięta ze swojego dzieciństwa. Dzieci siadają jedno obok drugiego i szepcząc sobie na ucho, przekazują jakiś komunikat. Warto zacząć od prostych zdań, bo początki mogą być dość trudne. Inną wersją niech będzie dotykowy głuchy telefon – tutaj uczniowie siedzą do siebie tyłem. Jedno dziecko rysuje na plecach drugiego określony wzór swoim palcem. Ten sam wzór należy przekazać dalej. W ten sposób uczymy dzieci skupienia, koncentracji, cierpliwości i czekania na swoją kolej. 
    
3. Co się zmieniło? Tę zabawę również można przeprowadzić na różne sposoby. Przykładowo, przed lekcjami nauczyciel zmienia coś w klasie – ustawienie jakichś przedmiotów, przestawienie zegara w inne miejsce. W połowie zajęć zadaje pytanie dzieciom, co się zmieniło. W ten sposób uczymy się tego, żeby zwracać uwagę na różne szczegóły i elementy znajdujące się wokół nas. Podobnie można przeprowadzić zabawę z wykorzystaniem kilku przedmiotów, które ustawiamy w rzędzie. Prosimy następnie ucznia/uczniów, żeby przez chwilę (np. pół minuty/minuta) patrzyli na przygotowany ci...