Specjalne potrzeby edukacyjne – pytania i odpowiedzi

Pierwsza dotyczy specjalnych potrzeb rozwojowych (SPR), druga – specjalnych potrzeb edukacyjnych (SPE):

1. Dzieci i młodzież ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi to te, u których stwierdza się spektrum objawów utrudniających lub uniemożliwiających funkcjonowanie: ruchowe, sensoryczne, poznawcze, w zakresie komunikacji, emocjonalno-społeczne i/lub psychiczne, wpływających na jakość życia i pełnienie ról społecznych teraz i/lub w przyszłości.
2. Dzieci i młodzież ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi to te, u których stwierdza się zagrożenie niepełnosprawnością, wszelkie dysfunkcje, dysharmonie lub niesprawności mogące mieć negatywny wpływ na dalszy rozwój1. 
    

Co na temat SPE mówi prawo oświatowe? 

Według aktualnie obowiązującego w Polsce prawa2 specjalne potrzeby edukacyjne wynikają w szczególności:

• z niepełnosprawności: wzrokowej, słuchowej, ruchowej, w tym z afazjii, intelektualnej, ze spektrum autyzmu oraz nipełnosprawności sprzężonej,
• z niedostosowania społecznego,
• z zagrożenia niedostosowaniem społecznym,
• z zaburzeń zachowania lub emocji,
• ze szczególnych uzdolnień,
• ze specyficznych trudności w uczeniu się – dysleksja rozwojowa jako dysleksja, dysortografia, dysgrafia, dyskalkulia,
• z deficytów kompetencji i zaburzeń sprawności językowych,
• z choroby przewlekłej,
• z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych,
• z niepowodzeń edukacyjnych,
• z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny,
• ze sposobu spędzania czasu wolnego i kontaktów środowiskowych,
• z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą.
   

Zgodnie z tym wykazem można przyjąć, że specjalne potrzeby edukacyjne to zespół cech i objawów występujący u uczniów, którzy nie są w stanie podołać obowiązującym wymaganiom dotyczącym programu edukacyjnego. By mogli oni efektywnie się uczyć, potrzebują specjalistycznej kadry pedagogicznej, odpowiedniej formy nauczania, stosowania indywidualnych metod dostosowanych do ich ograniczeń, możliwości i potrzeb, a także odmiennych rozwiązań organizacyjnych, które pozwolą efektywnie realizować ich kształcenie specjalne na każdym etapie edukacji, w każdym typie szkoły/placówki.

Czy to prawda, że dzieci ze SPE jest coraz więcej? 

Tak. Dane statystyczne wskazują, że w ciągu ostatniej dekady liczba uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego wzrosła o 95%. Największy przyrost odnotowano wśród uczniów ze spektrum autyzmu i zespołem Aspergera. Jednym z czynników tego wzrostu jest poprawa diagnostyki. Lepsze narzędzia pozwalają szybciej i trafniej identyfikować problemy, takie jak: spektrum autyzmu, dysleksja czy inne zaburzenia rozwojowe. Duży wpływ ma także wzrost świadomości wśród rodziców i nauczycieli co do tego, że wcześniejsze rozpoznanie trudności dziecka i zapewnienie mu odpowiedniego wsparcia przynosi wymierne korzyści. Nie bez znaczenia są również zmiany cywilizacyjne i coraz większa otwartość na różnorodność w edukacji. Obecnie szacuje się, że w polskim systemie edukacji jest blisko 280 tys. dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, co oznacza, że w klasie liczącej 25 osób może być ich nawet ośmioro. 

Kto w szkole identyfikuje uczniów ze SPE? 

Identyfikacja dzieci i młodzieży ze SPE jest zadaniem wszystkich nauczycieli i specjalistów szkolnych. Do ich obowiązku należy bowiem wnikliwe poznanie każdego podopiecznego, m.in. poprzez: 

• obserwacje pedagogiczne,
• rozmowy i wywiady prowadzone z rodzicami/opiekunami prawnymi oraz z innymi nauczycielami,
• analizy wytworów pracy dz...