Jak pomóc dziecku z ADHD w szkole?

Okazuje się, że zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, zwany potocznie ADHD, występuje u ok. 4–8% dzieci w wieku wczesnoszkolnym i dotyka przede wszystkim chłopców. Co ważne, okazuje się, że częstotliwość jego występowania zmniejsza się o około 50% na każde 5 lat, ale nie wszystkie trudności znikają. U ok. 60% dorosłych osób można zauważyć przede wszystkim deficyty uwagi, problemy z zapamiętywaniem, chaos organizacyjny. Przyczyn tego typu trudności należy upatrywać przede wszystkim w genetyce. Okazuje się, że ktoś w rodzinie zazwyczaj ma podobne problemy, np. impulsywność, trudności z podejmowaniem decyzji, nadruchliwość, które wynikają z zaburzeń równowagi pomiędzy układami dopaminowym i noradrenalinowym. Jednocześnie należy podkreślić, że określone trudności są często wzmacnianie tym, jak funkcjonuje środowisko rodzinne dziecka oraz jakie produkty dominują w jego diecie. Im więcej cukrów, tym większe prawdopodobieństwo tego, że dziecko będzie mocno pobudzone i słabo skupione na zadaniach. 

Co w związku z tym powinno zaniepokoić rodziców, nauczycieli i wychowawców? Przede wszystkim to, że dziecko ma problem z radzeniem sobie z emocjami. Często nie dostosowuje się do zasad lub w ogóle o nich nie pamięta. Działa impulsywnie, nie zastanawia się nad tym, co robi, często ulega wypadkom. Szybko wpada w złość. Ma trudności z tym, aby dojść do porozumienia z rówieśnikami. Daje się również sprowokować do zrobienia jakiejś rzeczy, która niekoniecznie jest akceptowana społecznie. Za tym idą także problemy w obszarze dydaktyki. 

Dziecko:

• popełnia błędy ortograficzne, chociaż wydaje się, że zna zasady ortograficzne;
• ma trudności z nadążaniem za tokiem lekcji, najczęściej prezentuje wolne tempo swojej pracy, gubi się w trakcie, nie wie, w którym momencie są jego rówieśnicy i jakie zadanie jest w danej chwili wykonywane;
• może mieć problem z opanowaniem umiejętności czytania i pisania, a nawet jeśli jest to opanowane w wystarczającym stopniu, to przez pośpiech może nie rozumieć treści czytanego tekstu i nie znać odpowiedzi na pytania, które są zadawane do tekstu lub mieć problem z przepisywaniem z tablicy lub pisaniem ze słuchu;
• prezentuje zazwyczaj wyższy poziom umiejętności poznawczych niż jego rówieśnicy, jednak nie idą z tym w parze osiągnięcia szkolne – zazwyczaj oceny z testów, sprawdzianów i kartkówek są zdecydowanie niższe, bo dziecko się spieszy i nie sprawdza swoich zadań. 
   

Może być tak, że trudności dydaktyczne spowodują pozostanie dziecka na drugi rok w tej samej klasie. 

Warto również podkreślić, że dziecko z ADHD ma zupełnie inny sposób działania i podejmowania decyzji niż jego rówieśnicy, którzy nie mają tego typu trudności. 

Okazuje się bowiem, że dziecko bez ADHD zazwyczaj kieruje się następującym schematem:

1. Pomysł → 2. Zatrzymanie i zastanowienie się → 3. Rozważenie plusów i minusów związanych z podjęciem danej decyzji → 4. Decyzja → 5. Zrealizowanie swojego pomysłu → 6. Podsumowanie działania

Taki sposób działania powoduje, że dziecko jest w stanie odpowiedzieć na pytanie nauczyciela dotyczące tego, dlaczego tak się zachowało i czemu podjęło jakąś decyzję. Pojawia się tutaj bowiem element refleksji. Jeśli jego zachowanie było niezgodne z przyjętymi zasadami, to jest w stanie również wskazać, z którymi. 
Dziecko z ADHD działa zupełnie inaczej, zdecydowanie szybciej:

1. Pomysł → 2. Realizacja

Nie ma tutaj miejsca na zastanowienie się i refleksję. Dlatego też bardzo często dziecko nie jest w stanie odpowiedzieć na pytanie o motywy swojego działania. Często również wiąże się z tym złość lub smutek, ponieważ uczeń nie zdawał sobie sprawy z tego, że zabawa przez niego wymyślona lub jakaś czynność przez niego wykonywana może komuś zrobić przykrość lub krzywdę. 

Należy pamiętać o tym, że dziecko z ADHD wykazuje najczęściej nadruchliwość w trzech sferach – poznawczej, ruchowej i emocjonalno-społecznej. W jaki sposób może się to ujawniać? W tabeli poniżej przedstawiono główne trudności uczniów w każdym z obszarów.

Tabela 1. Trudności dzieci w podziale na sfery: ruchową, poznawczą i emocjonalno-społeczną