Funkcja wychowawcy oddziału szkolnego

Warto mieć świadomość, że:

• wychowawca nie jest nauczycielem zarządzającym klasą, ale jest nauczycielem współpracującym z nią w sferze wychowawczo-profilaktyczno-opiekuńczej,
• funkcja ta wymaga stałego, wielopoziomowego uzupełniania wiedzy, poszerzania horyzontów, pracy nad osobistymi wewnętrznymi barierami wynikającymi z dotychczasowych doświadczeń lub światopoglądu. 

Od pewnego czasu bycie wychowawcą klasy traktowane jest w szkole jako zło konieczne. Nauczyciele nie chcą obejmować tej funkcji, wskazując na nadmiar związanych z tym obowiązków i ogromne obciążenie psychiczne, nikomu niepotrzebną biurokrację, coraz trudniejszych wychowawczo i edukacyjnie podopiecznych oraz ich roszczeniowych rodziców. Przez wielu przemawiają nagromadzone latami przykre doświadczenia, inni chyba nie do końca wiedzą, na czym tak naprawdę polega rola wychowawcy, z czym się wiąże, na co muszą, a na co ewentualnie mogą się zgadzać. Lektura niniejszego artykułu oswaja z istotą wychowawstwa, umożliwia też poznanie wielu aspektów z tym związanych.

Na jakiej podstawie prawnej każda klasa musi mieć wychowawcę? 

Mówi o tym art. 96 ustawy Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 r., poz. 737) [Oddział w szkole; klasy łączone]: 

1. Podstawową jednostką organizacyjną szkoły, z wyjątkiem szkoły artystycznej realizującej wyłącznie kształcenie artystyczne, jest oddział.
2. Oddziałem opiekuje się nauczyciel wychowawca.
3. W celu zapewnienia ciągłości i sku­­teczności pracy wychowawczej nau­czyciel wychowawca opiekuje się danym oddziałem w ciągu całego etapu edukacyjnego.

Kto wyznacza wychowawcę danej klasy? 

Wychowawcę zawsze powołuje i odwołuje dyrektor szkoły. Przesądza o tym art. 68 ustawy Prawo oświatowe oraz art. 7 ustawy Karty Nauczyciela określający kompetencje dyrektora szkoły. Przy przydzielaniu wychowawstwa stosuje się również art. 70 ust. 2 pkt 4 ustawy Prawo oświatowe, który daje radzie pedagogicznej kompetencję do opiniowania decyzji dyrektora szkoły w sprawach przydziału nauczycielom stałych prac i zajęć w ramach wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatkowo płatnych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.

Czy każdemu nauczycielowi można przydzielić wychowawstwo klasy? 

TAK. Z jednym tylko wyjątkiem, którym jest nauczyciel religii. Zgodnie bowiem z zapisem § 7 ust. 1 rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 36, poz. 155 z późn. zm.) nauczyciel religii nie przyjmuje obowiązków wychowawcy klasy. Pozostaje to w związku ze specyfiką pozycji nauczyciela religii w szkole – podlega on dyrektorowi szkoły, ale jednocześnie podlega władzom kościoła lub związku wyznaniowego kierującego go na podstawie skierowania do pracy w szkole. Natomiast każdemu z pozostałych nauczycieli – bez względu na doświadczenie zawodowe i już pełnioną w szkole funkcję, czy to dyrektora, wicedyrektora, nauczyciela biblioteki, pedagoga/psychologa szkolnego, logopedy, doradcy zawodowego, terapeuty pedagogicznego czy nauczyciela współorganizującego kształcenie specjalne – dyrektor może powierzyć pełnienie funkcji wychowawcy klasowego.

Czy nauczyciel może odmówić przyjęcia wychowawstwa? 

NIE. W rzeczywistości dyrektor szkoły ma prawo samodzielnie przydzielać wychowawstwo nauczycielom, bez konieczności uzyskiwania ich zgody, bowiem leży to w jego kompetencjach i może być traktowane jako polecenie służbowe, które nauczyciel jest zobowiązany wykonać. Zatem nauczyciel nie może odmówić przyjęcia funkcji wychowawcy, nawet jeśli ma ważne powody, które mogłyby uzasadniać odmowę, w tym problemy zdrowotne. Przepisy nie przewidują automatycznego zwolnienia ze względu na stan zdrowia. Oznacza to, że nawet jeśli nauczyciel przedstawi zaświadczenie lekarskie, które wskazuje na potrzebę ograniczenia obowiązków, dyrektor może zdecydować, że funkcję wychowawcy mimo wszystko trzeba powierzyć temu nauczycielowi.

Czy za pełnienie funkcji wychowawcy nauczyciel otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie? 
TAK. Mówi o tym wyraźnie art. 34a ustawy Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2024 r., poz 986) [Dodatek dla wychowawcy klasy]:

1. Nauczycielowi, któremu powierzono sprawowanie funkcji wychowawcy klasy, przysługuje dodatek funkcyjny z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy.
2. Minimalna wysokość dodatku, o którym mowa w ust. 1, wynosi 300 zł.

Rzecz jasna organy prowadzące szko­­ły, będące jednostkami samorządu terytorialnego, mogą podwyższać minimalną wysokość dodatku z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy w trybie określonym w art. 30 ust. 6 ustawy Karta nauczyciela, tj. w drodze regulaminu wynagradzania. Jednak rzadko to robią, bo ich możliwości finansowe są ograniczone.
Warto też zaznaczyć, że godziny zajęć z wychowawcą wchodzą w skład pensum nauczyciela i opłacane są według stawki dla właściwego stopnia awansu zawodowego.

Czy dy...