Depresja w szkole. Dostosowanie edukacji do indywidualnych potrzeb ucznia

Jak rozpoznać ucznia z objawami depresji?

Depresja dzieci i młodzieży jest po­­ważną chorobą – nie jest to chwilowe złe samopoczucie czy naturalne obniżenie nastroju. Diagnozę depresji stawia lekarz psychiatra na podstawie występowania takich samych kryteriów diagnostycznych, jak u dorosłych, z pewnymi tylko modyfikacjami. Zanim jednak młody człowiek trafi do gabinetu specjalisty, istnieje wiele objawów, które powinny zwrócić szczególną uwagę nauczycieli pracujących z uczniem w szkole. 

Objawy depresji:

• nieustannie towarzyszące dziec­­ku smutek i przygnębienie,
• poczucie winy, braku nadziei i sen­­su życia, a także niskie po­­czucie własnej wartości,  
• unikanie dotychczasowych za­­interesowań i form spędzania wolnego czasu, np. rezygnacja z aktywności sportowych, hob­by, zajęć pozalekcyjnych,
• inne zachowanie i funkcjonowanie w grupie rówieśniczej – osoba, która do tej pory była we­­soła i towarzyska, staje się zamknięta w sobie, izoluje się od znajomych, ucieka w swój wewnętrzny świat,
• krytykowanie siebie i niedostrzeganie własnych sukcesów, a wyolbrzymianie porażek,
• częste nieobecności lub spóźnianie się na lekcje,
• spadek aktywności na lekcjach, który może być skutkiem niskiej koncentracji i zmniejszonej zdolności do myślenia,
• problemy ze snem – bezsenność lub nadmierna senność, co po­­woduje ciągłe zmęczenie, apatię i brak energii,
• dolegliwości somatyczne, np. bóle głowy, żołądka, mięśni – typowe dla młodszych dzieci,
• pogorszenie się wyników w nau­ce,
• trudności w zapamiętywaniu oraz podejmowaniu decyzji,
• zmiany w wyglądzie zewnętrznym – brak dbałości o siebie, znaczna utrata masy ciała lub przybranie na wadze,
• nieumiejętność radzenia sobie z emocjami, duża labilność emocjonalna, drażliwość, wybuchowość, uczucie wewnętrznego napięcia, 
• pobudzenie lub spowolnienie psy­­chomotoryczne,
• zachowania autodestrukcyjne i antyspołeczne,
• nawracające myśli o śmierci, myśli samobójcze.
   

Pomoc dziecku z depresją w szkole

Pomoc dziecku z depresją zaczyna się od zrozumienia samej choroby. Nauczyciel, który jako pierwszy zaobserwuje niepokojące objawy u ucznia, musi podjąć działanie. Najważniejsze, aby nie zbagatelizować sprawy i nie czekać, aż „samo minie”. Im dłużej dziecko pozostaje bez specjalistycznej pomocy, tym bardziej jest narażone na tragiczne w skutkach konsekwencje depresji. 

• Rozmowa z dzieckiem o jego samopoczuciu – rozmowa taka powinna być przemyślana oraz przeprowadzona w odpowiednim miejscu i czasie. Uczeń borykający się z obniżonym nastrojem potrzebuje przede wszystkim wsparcia i zrozumienia. Warto zatem wcześniej przemyśleć swoją reakcję i nastawienie do dziecka, a także zaplanować przebieg spotkania. Spotkanie powinno mieć charakter indywidualny i dyskretny – absolutnie nie można pozwolić sobie na rozmowę wśród innych uczniów, na korytarzu czy w tzw. przelocie. Miejsce rozmowy powinno być wyciszone oraz zapewniać dziecku komfort i poczucie bezpieczeństwa. Dzięki temu uczeń będzie miał szansę spokojnie opowiedzieć o swoich emocjach. Komunikacja z uczniem powinna być delikatna i taktowna. Należy pamiętać, że dziecko prawdopodobnie zmaga się z ogromnymi problemami, z którymi nie potrafi sobie poradzić, w związku z tym potrzebuje być rozumiane i akceptowane. Nauczyciel powinien kierować się wyczuciem i empatią, a spotkania nie traktować jak przesłuchania. Wypytywanie należy zastąpić aktywnym słuchaniem, a w sytuacji kiedy uczeń nie chce mówić, warto wyrazić swoją gotowość do wysłuchania go wtedy, kiedy poczuje się gotowy (np. „Jeśli tylko będziesz chciał porozmawiać, pamiętaj, że zawsze znajdę dla ciebie czas, aby cię wysłuchać”). Nauczyciel powinien także zapytać dziecko, czy może coś dla niego zrobić. Ważnym aspektem spotkania jest doprecyzowywanie wypowiedzi ucznia, kiedy są niezrozumiałe dla nauczyciela. W tym celu warto zadawać pytania pomocnicze i upewniać się, czy to, co dziecko mówi, jest dla nas jasne. Uczeń, który się otworzy, chce być traktowany poważnie, dlatego w żadnym wypadku nie można pozwolić sobie na komentarze krytykujące wypowiedzi dziecka czy podające w wątpliwość to, co uczeń mówi. Należy pamiętać, że to, co dla nas może się wydawać błahostką, dla młodej osoby będzie poważnym doświadczeniem mającym wpływ na całe jej życie. 
   
• Kontakt z rodzicami – spotkanie z rodzicami dziecka, u któreg...